آسفالت و بتن
یکی از فعالیتهایی که همه ساله در اجرای طرحهای شهرهای بزرگ و روستاهای کشور دنبال میشود، بهسازی و زیبا سازی معابر شهری وروستایی است. با عنایت به حجم قابل توجه آسفالت معابر در این پروژه ها از یک سو و محدودیت کارخانه های آسفالت، گرانی و مشکلات تهیه قیر، معضلات زیست محیطی و دوام و پایداری کم آسفالت در برابر تغییرات جوی از سوی دیگر، استفاده از شیوه هایی نوین و یا مصالحی مناسب تر در کف سازی معابر، از جمله سیاستهای حوزه شهرداری ها، راه و شهرسازی و بسیاری از ارگان های مرتبط دیگر بوده است.
تعریف آسفالت: اختلاط با ترکیب مناسب از قیر سنگدانه را آسفالت گویند.امروزه در خیابان ها و جاده ها، بزرگراه ها و پیاده روهای کشور بتن و مشتقات آن و آسفالت و انواع آن پایاپای و مکمل هم کار می شوند. در سال های اخیر، مصالح بومی به ویژه سنگ در کفسازی معابر مورد توجه قرارگرفته است. اما در تعدادی از مناطق کشور بدلیل عدم دسترسی به مصالح سنگی مناسب، رویه آسفالتی کماکان به عنوان تنها گزینه در اجرای رویۀ معابر مورد استفاده قرار می گیرد. طی سالیان طولانی که از آسفالت قیری بعنوان تنها گزینۀ لایۀ رویه در معابر استفاده گردیده است، شاهد آن بوده ایم که یکی از عمده ترین مشکلات معابر سواره رو در کشور ما، تخریب و تعویض های متوالی آسفالت می باشد که خسارتهای زیادی را به اقتصاد ملی کشور تحمیل می نماید، از طرف دیگرمعضل زیست محیطی استفاده از هیدروکربن ها در ترکیب آسفالت قیری و همچنین دوام و پایداری کم نامناسب آسفالت در برابر تغییرات جوی و سیکل های یخبندان و نهایتا آزاد شدن بهای قیر و عرضۀ آن در بورس کالا و به تبع آن مشکلات متعدد پیش آمده جهت تهیه و خریداری قیر، از دیگر عواملی بودند که سبب گردید آسفالت را بعنوان یک گزینۀ فراگیر در پروژه ها نپذیرفته و بدنبال یافتن گزینه های جایگزین برای آن باشیم.
آسفالت:
آسفالت گرم مخلوطی از مصالح سنگی و قیر خالص است که بر حسب نوع دانه بندی و قیر مصرفی، بین حداقل ۱۰۵ درجه الی حداکثر ۱۶۳ درجه سانتیگراد در کارخانه آسفالت تهیه و در محدوده همین حرارت روی سطوح آماده شده راه پخش و کوبیده میشود. درگروه مخلوطهای آسفالت گرم، بتن آسفالتی بهترین نوع آن است که از اختلاط مصالح سنگی مرغوب وشکسته با دانه بندی منظم و پیوسته و قیر خالص، ضمن اعمال کنترل و نظارت دقیق در کلیه مراحل تولید بدست می آید. مزیت های عمده آن بکارگیری در هرگونه شرایط ترافیکی، مقبولیت آسفالت، سرعت بالای اجرایی و بکارگیری در کلیه اقلیم ها و در هرگونه شرایط جوی است. روانی حرکت خودرو و سهولت چرخش و حرکت لاستیک همراه با استهلاک کمتر، نرمی در حرکت و آسایش راننده، تجانس قیر با آسفالت، انعطاف پذیری و شکل پذیری در زیر عبور چرخ.
بتن:
مقاومت مکانیکی و تحمل فشار و بار ترافیکی و روسازی ،مقاومت مکانیکی و تحمل کشش ناشی از تحرک و جا به جایی زیرسازی،عدم جداشدن سیمان و سنگدانه در صورت طرح اختلاط درست و اجرای مطلوب،تجانس خوب با زیر سازی به علت تجانس با خاک،مقاومت خوب حرارتی در نوسانات حرارتی شب و روز و در طول سال.
معایب استفاده از بتن:
لزوم طرح اختلاط و اجرا مناسب با شرایط آب و هوایی و جلوگیری از ترک خوردگی،روانی کم در حرکت خودرو و لغزیدن لاستیک، انتخاب مصالح جایگزین آسفالت مانند بتن غلتکی، بتن گوگردی،سنگفرش ها و تایل های بتنی نیازمند بررسی همه جانبه به لحاظ فنی و اقتصادی است. استفاده از کفپوش بتنی پیش ساخته از جمله مصالحی هستند که توجه روزافزونی به آنهارا در کفسازی معابر شاهد می باشیم .البته استفاده از کفپوشهای بتنی در روسازیهای شهری به رغم زیبایی، دوام و سازگاری این محصول با محیط زیست نسبت به آسفالت، به دلیل اجرای تماما مکانیزه روسازیهای آسفالت و صرف زمان کم عملیات اجرایی آن، کمتر مورد توجه مسئولان قرار گرفته است.عمر مفید آسفالت در صورت استفاده از مواد با کیفیت بیش از ۵ تا ۱۰ سال نیست. اجرای کفپوش های بتنی علاوه بر اینکه به لحاظ مالی مقرون به صرفه میباشد،امکان اجرای طرح های زیبا در سایز ها ورنگ های متنوع را فراهم می آورد.
در عکس های زیر نمونه طرح اجراشده با آسفالت و کفپوش نشان داده شده است.
قابلیت تحمل ترافیک بالای سواره، قابلیت اجرا با ملات خیس و خشک بسته به مکان مورد نظر، دوام بیشتر در مقایسه با آسفالت، سهولت اجرا و عدم نیاز به ماشین آلات خاص (امکان چیدن آجرهای بتنی با دستگاه مخصوص وجود دارد)، ترمیم آسان آن، مقاومت بالا در برابر نیروی فشار و سایش، پوسته نکردن و مقاومت در مقابل عوامل جوی و یخبندان، رنگ بندی و اشکال متنوع مصالح و قابلیت اجرا در طرحهای مختلف و دلخواه.
پایین بودن سرعت اجرا (درصورت چیدن مصالح بوسیله نیروی انسانی و عدم استفاده از ماشین آلات مخصوص).
امکان لق شدن کفپوشها در اثر عبور و مرور وسایل نقلیه (در صورت عدم زیرسازی مناسب).
با توجه به این که تولید تمام مکانیزه کفپوش به کمک ماشین آلات تمام اتوماتیک انجام میشود اما همچنان مشکلات نصب مکانیزه در کشور ما پابرجاست. غیر مکانیزه بودن نصب، سبب صرف زمان میشود که این خود یک معضل در بحث پروژه های بزرگ پیاده روسازی و استفاده از کفپوش های بتنی به جای آسفالت در کشور ما محسوب میشود. با توجه به اینکه روند شکوفایی فرآیند تولید هر محصول، صنعتی شدن آن است با مکانیزه شدن تولید و اجرا قطعات بتنی، این روند در مسیر پیشرفت میباشد.
نصب مکانیزه کفپوش با ماشین آلات مخصوص:
در این گزارش تلاش گردید با بیان ضرورتها و با در نظر گرفتن پارامترهای مختلف نظیر کیفیت مصالح، سرعت اجرا، وجود توجیه اقتصادی، سهولت اجرا و نگهداری آسان به معرفی کفپوش های بتنی که امکان جایگزینی آسفالت در برخی پروژه های شهری و روستایی را داشته باشند پرداخته شود. بدون شک انتخاب کفپوش های بتنی جهت پروژه بهسازی و زیبا سازی خیابان ها و مسیرهای سواره رو سطح شهر می تواند به عنوان جایگزین مناسب برای آسفالت باشد.
با عنایت به مطالب فوق و با در نظرگرفتن پارامترهای تاثیرگذار در این خصوص (شامل توجیه اقتصادی، سرعت و سهولت اجرا، کیفیت و شرایط نگهداری) امکان بکارگیری کفپوش های بتنی و جایگزینی آن را در پروژه های مسیرهای سواره رو بیشتر مورد بررسی قرارگیرد تا شاید با این اقدام گامی در جهت بهبود کیفیت و افزایش ماندگاری ،زیبا سازی خیابان ها و معابر شهری و روستایی برداشته شود.